Waarom we allemaal onze Whatsapp groepen naar Signal zouden moeten verhuizen

Onze wereld draait op de real-life social netwerken die al bestonden voor Facebook. Nu vindt een deel van die interacties plaats op Facebook en haar dochterplatformen. Whatsapp in het specifiek is meer en meer de technologie geworden waar bijvoorbeeld de de lokale voetbalclub op draait, waar je met je loodgieter kunt communiceren, of snel even met vrienden over een vakantie kunt coördineren. Als je de klassieke sociale netwerken beschouwt als het zenuwstelsel van de samenleving, dan zijn technologieën zoals Whatsapp een upgrade voor dat zenuwstelsel geweest. Een technologisch implantaat wat ons collectief zenuwstelsel meer reikwijdte en capaciteiten heeft gegeven.

Maar een zenuwstelsel-upgrade is meteen ook iets heel ergs gevoeligs. Je bent "ingeplugd" in alle lagen van de maatschappij. Je zou bij zo'n upgrade zeker willen weten dat die upgrade goed werkt, goed blijft werken en misschien ook dat die zich in de toekomst in een goede richting blijft ontwikkelen. Mocht het misgaan, namelijk, dan kan iets dat onderdeel is geworden van je zenuwstelsel, heel snel heel veel schade aanrichten.

Het probleem is nu dat we een zenuwstelsel upgrade hebben geadopteerd van een bedrijf dat incentives heeft die niet in lijn liggen met de onze. Je zou kunnen wijzen naar Facebook's schamele reputatie op het gebied van privacy of de vele data leaks die zich hebben voorgedaan en kunnen concluderen: Facebook heeft geen goede reputatie als bewaker en bewaarder van onze privacy. Maar ik denk dat je dan nog steeds teveel credit geeft aan Facebook. Een bewaker of een bewaarder staat in loondienst. Dat is niet de relatie die wij hebben tot Facebook.

De incentive van Facebook is in eerste instantie dan ook niet het bevorderen van ons collectief zenuwstelsel. De incentive van Facebook is het zo goed mogelijk modelleren van ons individueel gedrag zodat ze zo goed mogelijk ons gedrag kunnen voorspellen (en aan kunnen sturen) om die voorspellingen vervolgens te packagen en als ad-slots te verkopen aan de hoogste bieder.

Privacy van de user is een "afterthought". Het is alleen belangrijk voor Facebook in de mate waarin het ervoor zorgt dat we het platform niet massaal verlaten. Dit verklaart waarom hun reputatie zo slecht is: het is geen ingebakken prioriteit — en dat zal het nooit zijn (want: incentives).

Met de update van laatst bekent Facebook weer haar echte kleuren. Zonder veel fanfare wordt iedereen medegedeeld dat hun telefoonnummers, telefoonnummers van al hun contacten, profiel namen, profiel foto's, statusberichten, laatst online timestamp en "diagnostische data van app logs" (wat dat ook mag zijn) naar Facebook gestuurd zullen worden en dat zij het mogen delen met hun "family of companies". Dit zijn gegevens die andere apps niet van je verlangen en waar je tot nu toe nog bij Whatsapp voor kon opt-out'en . Nu dus niet meer.

Het probleem is in mijn ogen niet zozeer het verhoogde gevaar van deze specifieke datavelden. Ik ging er eigenlijk al vanuit dat de meeste daarvan al gedeeld werd. Dat vond ik bezwaarlijk, maar het alternatief: zelf switchen en/of mensen proberen mee te krijgen leek vooralsnog onbegonnen werk.

Het probleem is eerder dat Facebook een sterke monopoliepositie heeft op een heel erg belangrijk en gevoelig stukje maatschappelijk infrastructuur: onze social netwerken. Het misbruikt systematisch die monopoliepositie omdat, nogmaals, de incentives zo zijn uitgelijnd dat onze privacy secundair is.

Een deel van de discussie omtrent dit onderwerp focust zich op het verzamelen van metadata en of dat wel of niet problematisch is. De data die whatsapp nu van ons vraagt is geen metadata. Het opvragen van al jouw contacten, ongeacht of je met ze communiceert is geen metadata. Ze pushen de grens van welke data ze mogen en kunnen verzamelen zo ver als ze kunnen, totdat ze weerstand voelen. Vooralsnog komt die weerstand jaren later, als een paper tiger, vanuit de EU, en dan krijg je zoiets als de cookiewet: een irritante popup op alle website (want: privacy).

Het alternatief is dat mensen "vote with their feet" en zelf laten merken dat slechte service niet oneindig lang wordt beloond. Signal is een alternatief waar de incentives wel veel beter zijn uitgelijnd. Het is open source, e2e versleuteld, opgezet als een stichting en draait op donaties. Vroeger liep het achter ten opzichte van Whatsapp wat betreft features, tegenwoordig is die achterstand ingehaald.

Hoeveel zin heeft het om met een paar groepen de switch te maken, maar om vervolgens Whatsapp geïnstalleerd te laten? Facebook legt daarmee namelijk nog steeds claim op al je contacten. Het enige voordeel lijkt dan te zijn dat ze enige metadata die de verhuisde gesprekken genereren niet meer zullen kunnen registeren.

Het doel van zo'n verhuizing kan dan ook niet zijn: het direct terugveroveren van je privacy. Het is een stap in een betere richting en een boodschap dat we niet alles zomaar zullen pikken van een bedrijf dat een hele speciale privilege in onze maatschappij systematisch misbruikt. Als genoeg mensen één been in een nieuw platform als Signal zetten, dan schept dat de mogelijkheid dat er op een gegeven moment zich genoeg kritische massa heeft opgebouwd om de volledige overstap te maken. Maar het begint met een kleine stap.